Ruimte voor afscheid
Ik loop een eenpersoonskamer in Rijnstate binnen. Daar zie ik een vrouw in bed liggen op haar rechterzij. Ontspannen gezicht, rustige en regelmatige ademhaling, ogen gesloten. Aan haar bed zitten haar echtgenoot en haar twee zonen. Bij een van de zonen rollen de tranen over de wangen. Ik stel me voor, leg uit wat ik kom doen en ga aan het bed zitten. Ik praat tegen haar, raak haar hand aan, ze geeft geen reactie. Ik zie een infuuspomp staan met medicatie. Na een tijdje zegt haar zoon: “Dit is onmenselijk. Dit had ze nooit gewild, hoe lang moet dit nog duren? Je kunt haar toch niet zo laten liggen? Kan het versneld worden? Ik vind dit lijden.”
Dit soort situaties maak ik als verpleegkundig specialist palliatieve zorg geregeld mee. Veel naasten hebben nog nooit een stervensproces van zo dichtbij meegemaakt. Ze vinden het moeilijk om de ander langzaam te zien verdwijnen. Voelen zich machteloos en rusteloos en maken zich zorgen. Soms hebben ze spijt van dingen die niet goed afgerond zijn of vinden ze het moeilijk ruimte te geven aan hun eigen gevoel. Soms hebben ze het gevoel dat deze tijd rondom het sterfbed niet van waarde is. Vaak zien ze het sterven als een ondragelijk lijden. Maar wie lijdt er, is dat stervende, zijn het de naasten?
Er is onlangs een stuk geschreven door Frits de Lange, hoogleraar Ethiek: Slow sterven. Dit sluit geheel aan bij wat ik de laatste jaren heb gezien in de praktijk. Hij schrijft over een groot verschil tussen ons ideaal van een goede dood en de werkelijkheid. En hij zegt: ooit was de dood een taboe, nu leven we in stervensontkenning.
Sterven is niet maakbaar en niet altijd mooi om te zien. In de media is veel aandacht over eigen regie over het levenseinde en veel minder over het langzaam minder worden van patiënten. Maar dat laatste is juist heel belangrijk. Als zorgprofessional probeer ik het lijden te benoemen en in kleine stapjes bespreekbaar te maken wat dit voor iemand betekent. Ik adviseer verpleegkundigen en artsen. En ik help naasten om op hun eigen manier zo goed mogelijk aanwezig te zijn en op een waardevolle manier afscheid te nemen. Zodat ze straks terug kunnen kijken met het gevoel dat ze het goed hebben gedaan.
Wat ik als verpleegkundig specialist en bovenal als mens graag zou willen, is dat we het proces van sterven weer bespreekbaar maken. Dat we het gaan hebben over wat dat laatste stuk van het leven betekent. Dat daar vaak pijn, smart, verdriet mee gepaard gaan. Van degene die in de stervensfase is en van de degene die aan het bed zit. Maar dat dit stervensproces en afscheid ook heel waardevol kan zijn en vaak een heel belangrijke functie heeft. Laten we er samen voor gaan om die laatste dagen zo misschien dragelijker te maken.
Josien Schoo
Verpleegkundig specialist palliatieve zorg
Ondersteunende en palliatieve zorg
Als genezing van ziekte niet meer mogelijk is, kan palliatieve zorg van grote betekenis zijn. Het Consultteam Ondersteunende & Palliatieve Zorg heeft aandacht voor de behandeling van pijn en lichamelijke klachten, maar ook voor vragen en zorgen op het psychosociale en spirituele vlak. Met onze zorg streven we naar een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven.
Welke informatie wilt u downloaden?
De pagina die u nu bekijkt, is automatisch aangevinkt om te downloaden. Ziet u hieronder nog meer pagina’s staan? Dan kunt u zelf aanvinken welke pagina’s u wilt toevoegen.