Dieet bij zwangerschapsdiabetes

 

De arts heeft bij u zwangerschapsdiabetes geconstateerd. Hier leest u wat dit is en wat u hier met een dieet zelf aan kunt doen. 

Wat is zwangerschapsdiabetes? 

Bij zwangerschapsdiabetes (medische term: diabetes gravidarum) heeft het lichaam problemen om het glucosegehalte in het bloed op peil te houden. Dit komt door zwangerschapshormonen en een verhoogde behoefte aan insuline. Insuline is het stofje dat ervoor zorgt dat glucose door lichaamscellen wordt opgenomen. Dat zorgt ervoor dat de hoeveelheid glucose in het bloed (het bloedglucosegehalte) niet te hoog wordt. Zwangerschapsdiabetes komt voor in 3 tot 5 procent van alle zwangerschappen. 
Deze vrouwen hebben een verhoogde kanst om zwangerschapsdiabetes te krijgen: 

• vrouwen bij wie diabetes in de familie voorkomt
• moeders van kinderen met een geboortegewicht van meer dan vier kilo
• vrouwen met overgewicht

Bij vrijwel alle vrouwen (95 procent) verdwijnt deze vorm van diabetes na de bevalling. Toch heeft u een verhoogde kans om op latere leeftijd diabetes te ontwikkelen. Daarom is het belangrijk om ook na de zwangerschap te zorgen voor gezonde voedingsgewoonten, genoeg lichaamsbeweging en een gezond lichaamsgewicht. Het is verstandig om na de bevalling regelmatig uw bloedglucosegehaltete laten controleren. De kans dat u bij een volgende zwangerschap weer diabetes krijgt is ongeveer 30 tot 50 procent. 

Gevolgen van een te hoog bloedglucosegehalte 

Een verhoging van het bloedglucosegehalte heeft tot gevolg dat uw kind te veel glucose krijgt. Het teveel aan glucose wordt omgezet in vet. Daardoor zijn kinderen van moeders met zwangerschapsdiabetes vaak groot en zwaar. Hierdoor kan de bevalling moeilijker verlopen en heeft het kind later een verhoogd risico op diabetes type 2.
Omdat zwangerschapsdiabetes meestal pas in de tweede helft van de zwangerschap ontstaat, is er geen hoger risico op aangeboren afwijkingen. 

Behandeling van zwangerschapsdiabetes 

De behandeling van zwangerschapsdiabetes is gericht op een normale hoeveelheid glucose in het bloed (tussen de 4 en 7 mmol per liter). Dit kan worden bereikt door middel van een dieet of een combinatie van een dieet met insuline. In de toekomst is het misschien mogelijk om tabletten te gebruiken in plaats van insuline om de bloedglucosespiegel te verlagen. Op dit moment wordt hier onderzoek naar gedaan. 

Dieet bij zwangerschapsdiabetes 

De hoogte van uw bloedglucose wordt onder andere beïnvloed door uw voeding. De glucose in het bloed is afkomstig van de koolhydraten uit voeding. De term koolhydraten is een verzamelnaam voor de verschillende soorten suikers en zetmeel.
Koolhydraten komen in veel voedingsmiddelen voor, zowel in gezonde als in minder gezonde voedingsmiddelen. Hieronder staan de voedingsmiddelen waar koolhydraten in zitten. Erachter staat vermeld welk soort koolhydraten er in het voedingsmiddel zit. 

• aardappelen, rijst, pasta, couscous, bulgur (zetmeel)
• alle soorten brood, beschuit, crackers (zetmeel)
• peulvruchten, zoals witte en bruine bonen en kikkererwten (zetmeel)
• fruit, vruchtensap (vruchtensuiker)
• melk, yoghurt, karnemelk (melksuiker)
• vla, pudding, vruchtenyoghurt (suiker, melksuiker en zetmeel)
• koek, ontbijtkoek, gebak (suiker en zetmeel)
• havermout, papsoorten, zoals volkoren-pap, griesmeelpap, muesli, cruesli (zetmeel, soms ook suiker)
•  suiker, honing, zoet broodbeleg, limonade, snoep (suiker)

Algemene adviezen 

Bij zwangerschapsdiabetes is een gezonde leefstijl belangrijk. Daarom is het goed om aandacht te besteden aan wat u eet en drinkt. Voor iemand met zwangerschapsdiabetes gelden in de basis dezelfde adviezen als die voor iedere zwangere vrouw. Hierbij zijn wel een paar punten van extra belang: 

• Het is niet de bedoeling dat u heel veel minder koolhydraten inneemt. Soms kan het nodig zijn om iets minder koolhydraten in te nemen. Voedingsmiddelen zoals brood, aardappelen en fruit leveren naast koolhydraten ook veel vezels, vitaminen en mineralen. Daarom is het belangrijk deze voedingsmiddelen wel te blijven eten.
• Verdeel uw voeding goed over de dag. Het kan nodig zijn uw hoofdmaaltijden iets kleiner te maken en vaker een tussendoortje te nemen. Op deze manier kunt u de inname van koolhydraten beter over de dag verdelen en voorkomt u te hoge bloedglucosewaarden na de maaltijd.
• Gebruik zo weinig mogelijk of geen suiker en producten met veel toegevoegde suikers. Suiker wordt in het lichaam snel omgezet in glucose. Drink daarom geen frisdrank, limonade of vruchtensappen, maar vervang deze eventueel (met mate) door light- of zero-frisdrank of suikervrije limonade. Voeg ook geen suiker toe aan koffie en thee.
• Gebruik niet te veel vet. Hier komt u te veel van aan. Kies vooral voor producten die onverzadigd vet bevatten, zoals dieethalvarine en dieetmargarine, vloeibare bakboter, olie en vloeibaar frituurvet.
• Zorg ervoor dat u niet onnodig veel aankomt tijdens de zwangerschap. De extra kilo’s kunnen er na de zwangerschap moeilijk weer af gaan. De zwangerschap is ook geen periode om streng te gaan lijnen. De kans dat er tekorten aan voedingsstoffen ontstaan wordt dan groter. Een gewichtstoename van 12 kilo in de zwangerschap is normaal. 

Rekenen met koolhydraten 

Wilt u weten hoe u producten in uw voeding kunt inpassen, kijk dan naar de hoeveelheid koolhydraten in die producten en naar de hoeveelheid koolhydraten in de portie die u van het product wilt gebruiken. U berekent koolhydraten met behulp van de zogenoemde voedingswaardedeclaratie op de verpakking. U kunt hiervoor ook de Eettabel (gids van het Voedingscentrum) of Mijn Eetmeter (eetdagboek van het Voedingscentrum, via app of website) gebruiken. 

Dranken 

Dranken zonder koolhydraten kunt u meestal vrij gebruiken. Dit zijn thee zonder suiker, water uit de kraan, mineraalwater (met of zonder koolzuur), koffie zonder suiker en light-/zero-frisdranken. Omdat er cafeïne in koffie en cola zit, wordt aanbevolen om tijdens de zwangerschap niet meer dan één kopje koffie of één glas cola (of energiedrank) per dag te drinken.
Dranken met koolhydraten kunt u beter zo weinig mogelijk gebruiken. Vooral als u vruchtensappen drinkt, kan dat uw bloedglucose flink verhogen. Ook in ongezoete en light vruchtensappen zit vruchtensuiker, In melk en melkproducten zitten ook koolhydraten. Maar deze producten heeft u wel dagelijks nodig. Kies hiervan producten zonder toegevoegde suiker. 

Alcoholische dranken 

Het gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap wordt sterk afgeraden. Alcohol kan namelijk nadelige gevolgen hebben voor de ontwikkeling van uw baby.
Zoetstoffen, diabetesproducten
Suiker kunt u met mate gebruiken. Het is niet wenselijk om speciale ‘diabetesproducten’ te gebruiken. En let ook op met het gebruik van zogenaamde ‘suikervrije’ producten. Aan veel van deze producten zitten namelijk nadelen: 

• vaak zitten er toch koolhydraten in, waardoor u ze niet vrij kunt gebruiken
• ze leveren meestal veel vet en energie
• ze kunnen laxerend werken
• ze zijn duurder dan gewone producten 

Het is wel zinvol om zoetstof te gebruiken in plaats van suiker. Zoetstoffen zijn verkrijgbaar in tablet-, poeder- en vloeibare vorm. Ze zijn ook tijdens de zwangerschap niet schadelijk. Voor iedereen geldt dat van deze stoffen niet meer dan de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) ingenomen mag worden. Dat betekent in de praktijk dat u maximaal vier glazen light-/zero-frisdranken en/of melkdranken/melkproducten met zoetstof per dag kunt gebruiken.
Aanbevolen hoeveelheden
Gezond en gevarieerd eten tijdens de zwangerschap is heel belangrijk. De hoeveelheden die iemand nodig heeft, zijn per persoon verschillend en zijn ook afhankelijk van de hoeveelheid lichaamsbeweging. Tijdens de zwangerschap kunt u best wat meer eiwitten, vitamines, mineralen, vezels en vocht gebruiken. Maar ‘eten voor twee’ is niet nodig. U kunt voldoen aan de extra behoefte met kwalitatief goede voeding. 

Aanbevolen hoeveelheden per dag voor zwangeren

Bruin- of volkoren brood	4-7 sneden
Aardappelen *	4-5 stuks (200 - 250 gram)
Groente **	4-5 opscheplepels (250 gram)
Fruit	2 porties (200 gram)
Melk en melkproducten	2-3 glazen (450 ml)
Kaas	2 plakken
Vlees(waren), vis, kip of vleesvervanging  ***	100-125 gram (rauw gewogen)
Peulvruchten	1x per week 2-3 opscheplepels
Noten ongezouten	25 gram
Halvarine op brood	dun smeren
Vloeibare margarine of olie voor bereiding	1 eetlepel (15 gram)
Dranken	minimaal 1,5 liter (inclusief melk)
Eieren	2-3 per week

* In plaats van aardappelen kunt u ook (volkoren)pasta’s, (zilvervlies)rijst of couscous nemen.
** Een deel van de groente kan ook als rauwkost of broodbeleg worden gebruikt.
*** Eet bij voorkeur geen lever, omdat hier veel vitamine A in zit. Gebruik van leverproducten, zoals: leverworst, paté, leverkaas en Berliner niet meer dan één broodbelegging per dag. Eet geen rauw vlees, rauwe vleeswaren, rauwe eieren, zachte kaas gemaakt van rauwe melk en voorverpakte (gerookte) vis. Zo voorkomt u besmetting met de Listeria-bacterie en u voorkomt de infectieziekte toxoplasmose. Eet geen roofvissen, zoals: zwaardvis, snoekbaars, haai, koningsmakreel, verse tonijn en rivierpaling, vanwege mogelijke verontreiniging. Eet ook geen tonijn uit blik vanwege mogelijke verontreiniging. 

Als u dagelijks de bovenstaande hoeveelheden gebruikt en als u zorgt voor voldoende afwisseling in de voeding, dan krijgt u van alle voedingsstoffen genoeg binnen.
Daarnaast is er dan ruimte voor tussendoortjes of producten die de maaltijd ‘aankleden’. Maar overdrijf dit niet, anders komt u meer aan dan de bedoeling is.
Als u uw dieet aanpast en uw bloedglucose blijft toch wat verhoogd, dan kan het nodig zijn om iets minder brood en aardappelen (en rijst en pasta en dergelijke) te gebruiken. U kunt ook overwegen om koolhydraatarm brood en koolhydraatarme pasta te gebruiken, als u zo kunt voorkomen dat u insuline moet gaan spuiten. 

Extra vitaminen en mineralen 

Tijdens de zwangerschap heeft het lichaam meer behoefte aan ijzer, onder andere doordat het bloed van het kind wordt gevormd. Een ijzertekort kan bloedarmoede veroorzaken. IJzerrijke voedingsmiddelen zijn: vlees, vis, kip, ei en vegetarische vleesvervangers. Ook in groene groenten, volkorenbrood en peulvruchten zit ijzer. Het lichaam kan ijzer uit plantaardige producten minder goed opnemen dan ijzer uit dierlijke producten. Gebruik ijzerrijke voedingsmiddelen in combinatie met voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C, zoals groente, fruit of een klein glas ongezoet vruchtensap. Het ijzer wordt dan beter opgenomen. 

Calcium (kalk) is samen met vitamine D tijdens de zwangerschap nodig voor een goede botopbouw van het kind en om uw eigen botten zo sterk mogelijk te houden. Melk is een belangrijke leverancier van calcium. Verder zit er ook calcium in kaas, yoghurt, kwark, vla en allerlei melkdranken. Als u een sojadrank kiest, kies dan een soort die is verrijkt met calcium. Als u de aanbevolen hoeveelheden voeding aanhoudt, krijgt u genoeg calcium binnen. 

Extra vitamine D (10 microgram per dag) is gedurende de hele zwangerschap nodig om de extra hoeveelheid calcium uit de voeding te benutten. Deze hoeveelheid vitamine D kan niet alleen door de voeding worden geleverd. Daarom is aanvulling nodig. Het wordt aanbevolen om dit in de vorm van een vitamine-D-preparaat te doen. U kunt beter niet kiezen voor een gecombineerd vitamine-AD-preparaat. Dit is belangrijk om ervoor te zorgen dat u geen overdosis vitamine A krijgt.