Azathioprine / AZA (Imuran) 6-Mercaptopurine /6MP (Purinethol) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa

Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van azathioprine of 6-mercaptopurine (thiopurines). Hier leest u informatie over dit geneesmiddel. Deze informatie is echter géén vervanging van de bijsluiter. Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, dan kunt u daarmee bij uw behandelend arts of verpleegkundige terecht.

Algemeen

De oorzaak van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is niet bekend. Elke behandeling met medicijnen is gericht op het onderdrukken van ontstekingsreacties. Dit leidt tot vermindering van klachten en verkleint de kans op complicaties die zich bij deze ziekte voor kunnen doen. Medicijnen kunnen de darmontsteking onderdrukken maar de huidige medicijnen kunnen de ziekte niet definitief genezen. Nadat u bent gestopt met medicijnen, kunnen de klachten weer terugkomen.

Werking

Uw behandelend arts schrijft meestal azathioprine of 6-mercaptopurine voor wanneer andere medicijnen niet of onvoldoende hebben geholpen om de ontsteking in rust te houden (onderhoudsmedicatie).

Azathioprine en 6-mercaptopurine behoren tot de groep van thiopurines. Dit zijn geneesmiddelen die de natuurlijke lichaamsafweer beïnvloeden. Daarmee wordt de activiteit van de chronische darmontsteking onderdrukt.

De thiopurines worden ook gebruikt bij kwaadaardige aandoeningen vanwege het remmend effect op de cel woekering. Omdat is gebleken dat azathioprine en 6-mercaptopurine in lage doseringen ook de werking aanpast van witte bloedcellen die belangrijk zijn bij een ontstekingsproces, heeft het middel ook een gunstig effect op de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De dosering van azathioprine en 6-mercaptopurine is bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa echter vele malen lager dan bij de behandeling van kwaadaardige aandoeningen. Hierdoor zullen de bijverschijnselen ook minder vaak voorkomen en milder van aard zijn. Dit is belangrijk om te weten, omdat het mogelijk is dat de bijsluiter die u van uw apotheek krijgt, gericht is op mensen met kwaadaardige aandoeningen.

Azathioprine of 6-mercaptopurine moeten veelal twee tot drie maanden gebruikt worden voordat het effect optimaal merkbaar is. Daarom gaat u wellicht, in overleg met uw arts, in eerste instantie door met de medicatie die u al gebruikt. Wanneer blijkt dat u goed op het middel reageert en er geen bijwerkingen optreden, kan azathioprine of 6-mercaptopurine langdurig gebruikt worden. 

Bijwerkingen 

Over het algemeen worden azathioprine en 6-mercaptopurine goed verdragen. Toch kunnen bij een deel van de mensen bijwerkingen optreden die soms ernstig kunnen zijn. Vandaar dat een strikt schema is opgesteld met bloedcontroles en contactmomenten om in een vroeg stadium bijwerkingen te kunnen signaleren. Bij vroege herkenning en direct staken van het geneesmiddel verdwijnen over het algemeen de klachten en verschijnselen snel. 

Zeer vaak (>10%)
Verlaging van de witte bloedcellen in het bloed.

Vaak (1-10%)
Misselijkheid en verlaagd aantal bloedplaatjes met effect op de bloedstolling

Soms (0,1-1%)
Leverfunctiestoornis, alvleesklier ontsteking, bloedarmoede. Virale, bacteriële en schimmelinfecties. Overgevoeligheidsreacties zoals huiduitslag en jeuk.

Zelden (<0,1%)
Beenmergschade met tekort aan rode- en witte bloedcellen en bloedplaatjes. Ernstige diarree. Haaruitval. Kwaadaardige ziekten van huid en beenmerg.

Zeer zelden (<0,01%)
Overgevoeligheidssyndromen bestaande uit algehele malaise, rillingen, lage bloeddruk/shock, duizeligheid, ernstige misselijkheid en braken, diarree, koorts, huiduitslag, spierpijn en gewrichtspijn. Kwaadaardige ziekten van lymfeklieren (lymfoom). 

Wanneer contact opnemen?  

Als u klachten of verschijnselen bemerkt die mogelijk samen hangen met de medicijnen moet u direct contact opnemen met de MDL- verpleegkundige of -arts. In avond en nacht neemt u contact op met de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis of eventueel de huisarts. Ook bij twijfel kunt u contact met ons opnemen.

Zonlicht en uv-straling

Patiënten die azathioprine of 6-mercaptopurine gebruiken, kunnen een verhoogd risico lopen op huidproblemen, waaronder huidkanker. Vermijd daarom als u azathioprine of 6-mercaptopurine gebruikt een te grote blootstelling aan zonlicht en uv-straling. Gebruik zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor. Wij raden het gebruik van een zonnebank af. 

Interactie met andere stoffen  

Wees voorzichtig met alcohol. Alcohol verhoogt de kans op leverafwijkingen bij gelijktijdig gebruik met azathioprine of 6-mercaptopurine. Wij adviseren u daarom uw alcoholgebruik te matigen. 

Gebruik met andere geneesmiddelen

De thiopurines kunnen bij gelijktijdig gebruik met andere geneesmiddelen (versterkte) bijwerkingen veroorzaken. Daarom is het belangrijk dat u aangeeft welke andere geneesmiddelen u gebruikt (bijvoorbeeld antistollingsmiddelen, anti-jicht middelen, antibiotica, anti- epileptica).

Ook uw apotheek houdt interactie tussen geneesmiddelen in de gaten. Bij vragen kunt u bij de MDL- arts of -verpleegkundige of apotheek terecht. 

Gebruik 

Dosering
De dosis is onder andere afhankelijk van uw lichaamsgewicht en de reactie op het geneesmiddel. Gebruik altijd de dosering die uw arts u heeft voorgeschreven, nooit meer of minder.

Inname
Azathioprine of 6-mercaptopurine moet u minstens een uur voor of drie uur na het eten of drinken van zuivelproducten innemen. Verder kunt u azathioprine of 6-mercaptopurine met of zonder voedsel innemen.

Als u misselijk wordt van azathioprine of 6-mercaptopurine, adviseren wij u de tabletten over de dag te verdelen. U kunt ze bijvoorbeeld innemen tijdens of na de maaltijd of 's avonds voordat u gaat slapen. We adviseren u om de tabletten heel in te nemen en niet stuk te bijten.

Vergeten azathioprine of 6-mercaptopurine te gebruiken?

Als u vergeten bent de tabletten in te nemen, neem ze dan op een later tijdstip nog dezelfde dag in. Als u er de volgende dag achter komt dat u ze vergeten bent, neemt u ze dan niet alsnog in. U neemt dan gewoon uw medicijnen in zoals u gewend bent.

Vruchtbaarheid 

Geneesmiddelenonderzoek naar het gebruik van azathioprine of 6-mercaptopurine heeft tot zover bekend geen ongunstige invloed op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen aangetoond. Overleg als u een zwangerschapswens heeft met uw behandelend arts of verpleegkundige over uw medicatie.

Zwangerschap

In het algemeen wordt geprobeerd om medicijngebruik tijdens de zwangerschap te vermijden. Ook thiopurines zouden mogelijk een klein risico op schade tijdens de zwangerschap kunnen geven. Vaak geldt dat een opvlamming van de ziekte meer risico’s met zich meebrengt in de zwangerschap dan het gebruik van thiopurines. Daarom wordt over het algemeen geadviseerd voort te gaan met deze medicatie. Het is belangrijk om deze afweging samen met uw arts te maken.

Bij vragen neem dan bij voorkeur vóór de zwangerschap contact op met uw arts of verpleegkundige.

Borstvoeding

Er zijn onvoldoende gegevens bekend over de veiligheid van azathioprine of 6-mercaptopurine bij het geven van borstvoeding. Alhoewel azathioprine of 6-mercaptopurine maar in kleine hoeveelheden in de moedermelk komt wordt het gebruik tijdens de borstvoedingsperiode afgeraden. Ook over deze moeilijke afweging kunt u met uw MDL- arts, gynaecoloog of kinderarts spreken. 

Vaccinaties 

Meld altijd aan de arts dat u azathioprine of 6-mercaptopurine gebruikt. Azathioprine of 6-mercaptopurine kunnen de werkzaamheid van sommige soorten vaccins verminderen en de kans op bijwerkingen door de vaccins vergroten. Vaccinatie met een verzwakt levend vaccin, zoals bof, mazelen, rode hond (BMR), gele koorts of BCG moeten vermeden worden tijdens het gebruik van azathioprine of 6-mercaptopurine. Overleg met uw arts of verpleegkundige als u moet worden gevaccineerd.

In verband met de chronische ziekte en de medicatie wordt geadviseerd om jaarlijks de griepvaccinatie aan te vragen bij de huisarts.

Te nemen maatregelen  

In de bijsluiter kunt u strenge hygiënische adviezen over het gebruik van de medicatie aantreffen. In de dosering waarin azathioprine of 6-mercaptopurine wordt gebruikt in de behandeling van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa volstaat u met normale hygiëne.

Ziet u bij het openmaken van de verpakking kapotte tabletten? Sluit de verpakking dan weer goed en breng deze terug naar de apotheek. Voorkom dat poeder van de tabletten zich door het huis verspreidt, anders kunnen uw huisgenoten er mee in aanraking komen.

Krijgt u wat poeder uit gebroken tabletten op uw huid of in uw ogen? Was uw huid dan goed af. Spoel uw ogen met veel water. 

Vragen?

Als u na het lezen van deze informatie nog vragen heeft, neem dan contact op met uw arts of MDL-verpleegkundige. 

Contact 

De MDL-verpleegkundigen zijn van maandag tot en met vrijdag bereikbaar. Wanneer u belt met de spreekuurassistenten van de polikliniek Maag-, Darm- en Leverziekten op telefoonnummer 088 - 005 6800 plannen zij dezelfde of volgende dag een telefonische afspraak voor u in. U kunt ook contact opnemen door middel van een e-consult in Mijn Rijnstate via www.rijnstate.nl/mijnrijnstate. Let op: bij spoed is een e-consult niet geschikt.