Alternatieve diëten of supplementen
Er staan op internet diverse alternatieve diëten waarvan gezegd wordt dat ze de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa genezen. Tot nu toe is er nog geen enkel dieet bekend dat voor genezing zorg. Het is moeilijk te bewijzen dat een bepaald alternatief dieet goed of niet goed is bij de behandeling van IBD. Opvlammingen worden niet veroorzaakt door het gebruik van bepaalde voeding; allerlei andere factoren spelen een rol. Voeding helpt, zoals eerder vermeld, ook niet bij de genezing.
Wilt u toch een dieet volgen dat sterk afwijkt van de adviezen voor gezonde voeding, bespreek dit in ieder geval met uw arts en zoek begeleiding van een diëtist. U krijgt dan adviezen om binnen het dieet volwaardige voeding te gebruiken.
Als u ondergewicht, vernauwingen in de dunne darm of een ileostoma heeft, dan kunnen bepaalde diëten nog meer gewichtsverlies of klachten veroorzaken. Het is dan niet verstandig om hier op eigen initiatief en zonder begeleiding aan te beginnen.
Het FODMAP-arme dieet
Het FODMAP-arme dieet is een dieet dat is ontwikkeld voor mensen met een prikkelbare of spastische darm (PDS). Een deel van de mensen met IBD heeft baat bij het volgen van dit dieet. De maag-darm-leverarts stelt het FODMAP-arme dieet soms ook voor aan mensen met IBD, die PDS hebben náást IBD.
Bij het FODMAP-arme dieet worden bepaalde moeilijk te verteren stoffen vermeden (in het Engels de ‘Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols’, vandaar de afkorting FODMAP). Deze zogenaamde FODMAP’s komen in de dikke darm terecht. De bacteriën in de dikke darm gebruiken de FODMAP’s als voeding, waarbij gassen vrijkomen. Deze gassen veroorzaken een opgezette buik, winderigheid en diarree. Producten die vermeden moeten worden zijn onder andere fructose (in fruit), fructanen (in uien, knoflook, tarwe), lactose (in zuivelproducten), galacto-oligosacchariden (in bonen en peulvruchten) en polyolen (in kunstmatige zoetstoffen en sommige fruitsoorten).
Over het algemeen is het FODMAP-arme dieet erg beperkt en belastend, waardoor het moeilijk vol te houden is. Na maximaal vier tot acht weken worden voedingsmiddelen weer toegevoegd. Volg dit dieet alleen onder begeleiding van een diëtist, want u loopt risico op een tekort aan belangrijke voedingsstoffen. Een diëtist kan een persoonlijk advies geven, afgestemd op uw klachten.
Patiënten die naast de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa óók PDS hebben, ervaren een afname en verlichting van de klachten door het volgen van het FODMAP-arme dieet. Gericht onderzoek naar het effect van dit dieet op IBD heeft nog niet aangetoond dat iedereen hier baat bij heeft.
Het Specifieke Koolhydraten Dieet (SCD)
Het Specifieke Koolhydraten Dieet (SCD) is een extreme vorm van een koolhydraatarm-dieet. Dit dieet beperkt de inname van sucrose (suiker), lactose (melksuiker), alle graanproducten (waaronder maïs, tarwe, gerst, haver en rijst) en zetmeelproducten (zoals aardappelen en pastinaak).
De gedachte hierachter is dat koolhydraten moeilijker te verteren zijn en onverteerd in de dikke darm terechtkomen. De bacteriën in de dikke darm verteren deze koolhydraten. Daarbij komen gas en afvalstoffen vrij, wat symptomen als een opgezette buik en diarree kan veroorzaken. Wanneer er minder van deze koolhydraten in de dikke darm komen, is er geen voeding voor de ‘slechte bacteriën’. Hun aantal neemt dan af, waardoor de klachten minder worden.
Ook dit dieet is moeilijk vol te houden, omdat heel veel voedingsmiddelen ’verboden’ zijn. Daarnaast moet u het dieet minstens een jaar volgen om een mogelijk effect te merken. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar dit dieet en er is geen bewijs dat het dieet doet wat het belooft. Als u dit dieet wilt proberen, overleg dan eerst met een diëtist. Veel producten uit de voeding weglaten kan leiden tot tekorten en op de lange termijn ook tot ondervoeding.
Het ontstekingsremmende dieet (IBD-AID)
Dit ontstekingsremmende dieet (IBD-AID, waarbij AID de afkorting is van de Engelse term Anti-Inflammatory Diet) is gebaseerd op het SCD, maar is minder streng. Het staat slechts kleine hoeveelheden koolhydraten toe van geraffineerde suiker, granen met gluten en bepaalde soorten zetmeel, waarvan men denkt dat ze een toename van ontstekingsbacteriën in het spijsverteringsstelsel veroorzaken. In dit dieet worden ook probiotica en producten met prebiotica geadviseerd. Deze producten bevorderen de groei van ‘goede’ bacteriën, die de ontsteking remmen. Dit is een nieuw dieet waarnaar nog niet veel onderzoek is gedaan.
Lees ook verderop: ’Probiotica en prebiotica’.
Het paleodieet
Het paleodieet wordt vaak gebruikt om af te vallen en geldt als een basisvoeding voor een gezonder leven. Het is gebaseerd op de aanname dat de genen van de mens in de afgelopen duizenden jaren nauwelijks zijn veranderd, terwijl onze voeding er wel heel anders uit is gaan zien.
Het voedingspatroon van onze voorouders bestond vooral uit vlees, vis, groenten en fruit. De agrarische revolutie heeft tot gevolg gehad dat we onder andere meer granen en geraffineerde suikers zijn gaan gebruiken. Ons lichaam zou hier niet op zijn ingesteld, en dat zou leiden tot allerlei chronische ziektes, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Ook dit is een moeilijk te volgen dieet, waarbij veel producten weggelaten worden. Ook is er een risico dat er onder andere vitaminetekorten ontstaan.
Omega-3-rijke diëten
Van omega-3 wordt gezegd dat het ontstekingsremmend werkt. Het komt voor in voedingsmiddelen als raapzaadolie, lijnzaad en vis. In westerse voedingspatronen zit vaak heel weinig omega-3, maar wel veel omega-6 (maïs, ontbijtgranen en eieren), dat juist ontstekingen veroorzaakt. Het idee is dat een omega-3-rijk en omega-6-arm dieet goed kan zijn voor mensen met IBD. Maar de onderzoeken spreken elkaar tegen en er is tot nu toe geen bewijs dat omega-3-supplementen helpen.
Vegetarisch of half-vegetarisch dieet
Volgens sommige onderzoeken is de kans op het ontstaan van IBD groter door dierlijk vet en dierlijke eiwitten te eten. Een aantal ziekenhuizen in Japan doet onderzoek naar half-vegetarische diëten, maar ook van dit dieet is de werking niet bewezen. Vlees bevat belangrijke voedingsstoffen, zoals eiwitten en ijzer. Als u een vegetarisch dieet wilt proberen, zorg er dan wel voor dat u goede alternatieven voor vlees gebruikt om tekorten te voorkomen. Een diëtist kan u hierbij adviseren.
Probiotica en prebiotica
Probiotica zijn levende bacteriën die onder andere in diverse zuiveldrankjes zitten. Ook zijn er poeders en capsules met probiotica te koop.
Prebiotica zijn onverteerbare koolhydraten (voedingsvezels). Van zowel pro- als prebiotica wordt aangenomen dat ze een positieve werking hebben op de darmflora. Over het effect van pre- en probiotica bij IBD zijn de meningen verdeeld. Hier wordt veel onderzoek naar gedaan.
Alleen voor patiënten met colitis ulcerosa is er inmiddels een goede onderbouwing voor het gebruik van de VSL#3 bacterie. Dit probioticum heeft een gunstig effect op het voorkomen van nieuwe opvlammingen. Voor de ziekte van Crohn is meer onderzoek nodig om vast te kunnen stellen wat de rol van pre- en probiotica kan zijn bij de behandeling van de ziekte.
Kruidensupplementen
Er zijn veel kruidensupplementen waarvan wordt gezegd dat ze IBD kunnen genezen. Sommige mensen met IBD hebben gemerkt dat hun klachten verminderen als ze middelen als aloë vera of komijn gebruiken. Naar veel van deze supplementen wordt nog onderzoek gedaan en er is geen bewijs óf en hoe ze werken. Het is moeilijk te zeggen of er een lichamelijk effect is of dat het effect alleen psychologisch is (placebo-effect). Bovendien uit IBD zich bij iedereen verschillend en reageert elk lichaam anders op voeding.
De controle van kruidenmiddelen is niet zo streng als die van gewone medicijnen. Maar het is bekend dat deze bij ruim gebruik ook bijwerkingen kunnen hebben, zoals een verhoging van de bloeddruk. De gedachte ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ gaat zeker niet voor alle kruidenmiddelen op.
Wanneer u een aanvullend of alternatief product wilt gebruiken, overleg dan eerst met uw arts. Stop nooit zonder overleg met de door de arts voorgeschreven medicijnen, ook niet als uw klachten afnemen.