Sterilisatie van de vrouw

In overleg met uw arts heeft u besloten om u te laten steriliseren. Hier leest u informatie over deze vorm van anticonceptie bij de vrouw.

Een sterilisatie is een definitieve vorm van anticonceptie waarbij bij de vrouw beide eileiders worden afgesloten. Dit doen we met een kijkoperatie in de buik waarbij de eileiders van buitenaf worden afgesloten. 

Wat is een sterilisatie? 

Bij elke sterilisatie gaat het erom dat de zaadcellen en de eicel elkaar niet kunnen bereiken, zodat er geen zwangerschap kan ontstaan. Sterilisatie van de vrouw is een operatie waarbij de eileiders door de gynaecoloog worden afgesloten. Dit doen we van buitenaf door middel van een kijkoperatie in de buik.

Sterilisatie is definitief 

Een sterilisatie betekent een keuze voor een definitieve ingreep. Het is dus verstandig de voor- en nadelen van de sterilisatie te kennen en de eventuele alternatieve mogelijkheden goed te overwegen.
Hierbij spelen ook de eventuele bijwerkingen en de kans op zwangerschap een rol. Na elke sterilisatie bestaat er een kans op spijt dat u definitief niet meer zwanger kunt worden. Bij hoge uitzondering kan er toch een zwangerschap na een sterilisatie ontstaan.

Spijt na een sterilisatie 

Voor sommige vrouwen is de kans op spijt groter dan voor andere. De kans op spijt is groter als u jong bent, als er relatieproblemen bestaan of als de sterilisatie plaatsvindt tijdens of kort na een zwangerschap. 

Jonge leeftijd 

Uw levensomstandigheden kunnen (onverwacht) veranderen. Gebleken is dat 20 procent van de vrouwen onder de dertig jaar later spijt heeft van de sterilisatie. Van de vrouwen die bij de sterilisatie dertig jaar of ouder waren, is dat 6 procent.

Relatieproblemen op moment van de sterilisatie 

Als u ten tijde van de sterilisatie relatieproblemen heeft, is de kans op spijt later groter.

Een sterilisatie tegelijk met een zwangerschapsafbreking, tijdens een keizersnede of kort na een bevalling 

Vrouwen die zich laten steriliseren tijdens een zwangerschapsafbreking (abortus provocatus) blijken vaker spijt te hebben van hun sterilisatie dan andere vrouwen. Een overhaaste beslissing of relatieproblemen spelen daarbij soms een rol.

Vrouwen die tijdens een keizersnede of kort na een bevalling een sterilisatie krijgen, blijken ook vaker spijt te hebben dan vrouwen die zich laten steriliseren als hun jongste kind één jaar of ouder is. Dit kan te maken hebben met de zwangerschap, maar ook met het kind zelf. In het eerste levensjaar van een kind is er een grotere kans op een ernstige ziekte of wiegendood.

Welke methoden van sterilisatie bestaan er? 

De sterilisatie kan plaatsvinden door middel van een kijkoperatie. Een kijkoperatie in de buik heet een laparoscopie. Er worden meestal twee clipjes, een soort klemmetjes, op de eileider geplaatst.

Een kijkoperatie in de buik (laparoscopie) 

De gynaecoloog kan de eileiders met clips (Filshie-clips) afsluiten (zie figuur 1). Minder vaak worden de eileiders dichtgebrand (coagulatie).

Een buikoperatie 

De gynaecoloog kan ook een sterilisatie doen tijdens een buikoperatie, zoals bijvoorbeeld bij een keizersnede. Daarbij kunnen clips worden gebruikt, maar soms zijn de eileiders daarvoor te dik. Dan kunnen ze worden afgebonden met hechtdraad of worden dichtgebrand.

Hoe verloopt een sterilisatie? 

Het is belangrijk ervoor te zorgen dat u tijdens de sterilisatie niet zwanger bent of dat er niet net een bevruchting heeft plaatsgevonden. Bespreek dit met de gynaecoloog.

Laparoscopie 

De laparoscopische ingreep gebeurt meestal in dagbehandeling onder algehele verdoving (narcose). De ingreep duurt ongeveer een half uur. De gynaecoloog maakt in de onderrand van de navel een sneetje van ongeveer één centimeter en brengt een holle naald in de buikholte. Via deze naald wordt de buik opgeblazen om de eileiders door de kijkbuis te kunnen zien. Door een tweede sneetje boven het schaambeen wordt een instrument ingebracht om de sterilisatie uit te voeren.

De arts 

De gynaecoloog die u in de polikliniek spreekt, is niet altijd degene die de sterilisatie uitvoert. Het kan zijn dat een andere gynaecoloog of een arts in opleiding tot gynaecoloog u behandelt. Ook dan wordt de sterilisatie op de afgesproken manier uitgevoerd. Hebt u hiertegen bezwaar, maak dit dan voor uw behandeling kenbaar.

Mogelijke bijwerkingen en complicaties 

Zoals bij elke operatie kunnen er bijwerkingen en complicaties optreden. Deze zijn verschillend voor de laparoscopische sterilisatie. Bij een laparoscopische sterilisatie kunnen er complicaties optreden ten gevolge van de algemene narcose of ten gevolge van de instrumenten die door de buikwand worden ingebracht. Bij sterilisaties bestaat er een (klein) risico op infectie en op mislukken van de sterilisatie, en is er een (geringe) kans op zwangerschap. Na de sterilisatie en het stoppen met de pil, komt uw eigen cyclus weer op gang. Omdat het bloedverlies of de pijn tijdens de menstruatie hierbij kan tegenvallen, besluiten sommige vrouwen na de sterilisatie alsnog weer de pil of een hormoonhoudend spiraaltje te gebruiken.

Laparoscopische sterilisatie 

Een laparoscopische sterilisatie lukt niet altijd. Door overgewicht of eerdere buikoperaties kan het inbrengen van de naald of de kijkbuis lastig zijn. Soms lukt het niet om de clips op de juiste manier te plaatsen. Een enkele keer kan de gynaecoloog de eileiders niet zien door verklevingen. Dit komt vaker voor bij vrouwen die buikvliesontsteking, eileiderontsteking of eerdere buikoperatie(s) hebben meegemaakt. Er zijn op dat moment twee mogelijkheden: de operatie stoppen en alternatief anticonceptie gebruiken, of de buik openmaken met een grotere snede (een zogenaamde bikinisnede). Als u bezwaar hebt tegen een dergelijke buikoperatie is het verstandig dit van tevoren aan de gynaecoloog te vertellen.

Het kan ook voorkomen dat de eileiders moeilijk vast te pakken zijn met het instrument waarmee de sterilisatie wordt uitgevoerd. De gynaecoloog maakt dan een derde sneetje in de zijkant van de buik. Bij zeer hoge uitzondering (minder dan 1 op de 1000 vrouwen) treedt een complicatie op waarvoor een buikoperatie noodzakelijk is. Voorbeelden zijn beschadiging van de darm of blaas, of een bloeding. Deze complicaties zijn over het algemeen goed te behandelen, maar vragen een langere ziekenhuisopname en een langduriger herstel en een hoogst enkele keer is het herstel niet zonder blijvende klachten.

Na de sterilisatie 

• Na een laparoscopische sterilisatie kunt u buikpijn hebben. Zo nodig krijgt u hiervoor een pijnstiller. De pijn vermindert meestal de eerste uren na de sterilisatie en verdwijnt aan het eind van de dag, maar bij sommige vrouwen blijft hij nog een paar dagen bestaan. Ook schouderpijn komt na een laparoscopische sterilisatie voor door het opblazen van de buik en verdwijnt meestal dezelfde dag. Soms kunt u enkele dagen na de ingreep wat bloed uit de schede verliezen.
• De wondjes in uw buik zijn meestal gehecht. Voor ontslag uit het ziekenhuis hoort u of de hechtingen verwijderd moeten worden of vanzelf oplossen. Met de hechtingen kunt u gewoon douchen of in bad gaan.
• U kunt de eerste week na de ingreep wat bloed verliezen via de vagina. U moet contact opnemen met het ziekenhuis als u hevig bloedverlies hebt, bij toenemende buikpijn en bij koorts.

Een laparoscopische sterilisatie is direct, na de operatie, betrouwbaar als anticonceptie. 

De kans op zwangerschap na een sterilisatie 

Een sterilisatie biedt geen honderd procent garantie dat u nooit meer zwanger wordt, al is de kans op zwangerschap klein. Deze kans is afhankelijk van uw leeftijd: naarmate u jonger bent, is de kans hoger. Na een laparoscopische sterilisatie is de kans op zwangerschap 2 tot 5 op de 1000 vrouwen.

Kan de sterilisatie ongedaan gemaakt worden? 

Sterilisatie is in principe een definitieve ingreep en u moet de sterilisatie dus alleen laten uitvoeren als de kans dat u er spijt van krijgt klein is. Na een laparoscopische sterilisatie kunnen de eileiders worden hersteld. Hiervoor is een grote operatie nodig, die relatief zwaar is. De kans op zwangerschap na een dergelijke hersteloperatie is ongeveer 40 tot 85 procent en hangt onder andere af van de gebruikte sterilisatiemethode en de plaats waar de eileiders afgesloten zijn.

Tot slot 

Het is belangrijk dat u zeker bent van uw beslissing om u te laten steriliseren. Twijfelt u, neem dan meer tijd. Overleg ook met uw huisarts en overweeg eventueel minder definitieve vormen. Sterilisatie kan een emotionele gebeurtenis zijn. Sommige vrouwen vinden dat hun seksuele leven verbetert. In hormonaal opzicht verandert er niets, tenzij u met de pil stopt. Dan komt uw eigen menstruatiecyclus weer op gang. 
Overleg met uw ziektekostenverzekeraar of de sterilisatie wordt vergoed. Dit kan verschillen per verzekering en verzekeraar. Een sterilisatie zit niet in de basisverzekering.

Zie ook degynaecoloog.nl

Samenvatting: de belangrijkste kenmerken van de sterilisatiemethode 

	LAPAROSCOPIE
beschikbaarheid	alle ziekenhuizen
Vergoeding	afhankelijk van polis
Littekens	ja
Narcose	ja
plaatselijk verdoving	n.v.t.
dagopname mogelijk	ja
poliklinisch mogelijk	nee
direct betrouwbaar	ja
röntgenfoto na ingreep	nee
Herstelfase	enkele dagen
controle na 3 mnd	nee
kans op mislukken van de ingreep	gering
Ervaring	ca. 40 jaar
Herstelfase	enkele dagen
Material	siliconen, titanium
kans op complicaties	gering, beschadiging darmen, bloeding, (zie operaties algemeen)
herstel mogelijk	vaak wel
zwangerschap na geslaagde procedure	2-5/1000
Internet	www.nvog.nl

Deze tekst is (met toestemming van het NVOG) gebaseerd op een voorlichtingsbrochure van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) in Utrecht. Informatie over verloskunde, gynaecologie en voortplantingsgeneeskunde kunt u vinden op de website www.degynaecoloog.nl, het patiëntenplatform van gynaecologen voor vrouwen. 

Implantaatgegevens

Een implantaat is een medisch hulpmiddel dat in uw lichaam is geplaatst. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een heup- of borstprothese, een pacemaker, of platen en schroeven. Wilt u meer weten over uw implantaat of prothese? Kijk dan in uw dossier op Mijn Rijnstate in het menu onder 'Implantaten'.  Hier vindt u informatie als de naam, het type implantaat, het serienummer, en de datum waarop u uw implantaat heeft gekregen.