Slaapapneu, wat nu?

Uw longarts heeft u verteld dat u Obstructief Slaapapneu (OSA) heeft. Daarbij heeft u veel informatie gekregen. U kunt hier alles nog eens rustig doorlezen. U leest informatie over de oorzaak, gevolgen en de behandeling van deze aandoening. 

Wat is slaapapneu? 

Eén op de tien volwassenen snurkt. Dit is hinderlijk voor de omgeving, maar heeft geen nadelige lichamelijke gevolgen voor de persoon zelf. Dit kan wel het geval zijn als er sprake is van snurken met ademstops. Zo’n ademstop noemen we een apneu. Onder een apneu verstaan we een ademstilstand van tien seconden of meer tijdens de slaap. Als een apneu te vaak voorkomt, heeft dit tot gevolg dat uw slaap verstoord kan worden. De ademstilstanden veroorzaken een daling van het zuurstofgehalte in het lichaam. Hierdoor kunnen gezondheidsklachten ontstaan.

Als er sprake is van meer dan vijf apneus per uur en u heeft daarbij klachten, spreken we van obstructief slaapapneu (OSA). 

Verschijnselen  

De belangrijkste verschijnselen van OSA gedurende de slaap zijn ademstops (apneus) en snurken (vraag het uw partner of een huisgenoot). Het belangrijkste verschijnsel van OSA overdag is overmatige slaperigheid. 

Hieronder staan de verschijnselen die ’s nachts en overdag kunnen voorkomen. 

Verschijnselen ’s nachts: 

• Snurken
• Ademstops (apneus)
• Wakker schrikken met verstikkingsgevoelens
• Nachtzweten
• Regelmatig uit bed moeten om te plassen
• Droge mond bij het ontwaken
• Verminderde zin in seks en/of impotentie.

Verschijnselen overdag: 

• Slaperigheid
• Grote vermoeidheid
• Concentratieverlies
• Vergeetachtigheid
• Stemmingswisselingen
• Pijn in de gewrichten
• Ochtendhoofdpijn.

Oorzaken van slaapapneu 

De oorzaak van apneus is een nauwe ruimte in de keel-/neusholte.

Een nauwere ruimte in de keelholte kan veroorzaakt worden door: 

• Overgewicht. Hierdoor neemt de hoeveelheid weefsel in de keel toe;
• Verslapping van de spieren van de keel en/of de tong door oververmoeidheid, alcohol, slaapmiddelen en kalmerende middelen. Ook uw leeftijd kan een rol spelen;
• Een aangeboren terugstand van de onderkaak;
• Een aangeboren lange en slappe huig;
• Grote neus- en/of keelamandelen;
• Roken. Hierdoor ontstaat irritatie en zwelling van de slijmvliezen in de neus en keel.

Welke gevolgen heeft OSA? 

De meest voorkomende klacht bij OSA-patiënten is dat zij overdag erg slaperig zijn. Als OSA niet behandeld wordt, kan het ook leiden tot andere gezondheidsproblemen. Door de ademstilstanden en de daarmee gepaard gaande zuurstoftekorten, treedt er schade op aan bloedvaten en weefsels. Dit kan gevolgen hebben voor de hersenen, hart en andere organen.

Mogelijke gevolgen bij onbehandeld OSA of verhoogd risico zijn: 

• Een beroerte
• Hoge bloeddruk
• Een hartinfarct
• Hartritmestoornissen
• Depressie
• Relatieproblemen
• Verhoogd risico op ongelukken (bij autorijden)
• Impotentie

Als OSA wordt behandeld, worden deze risico’s verkleind of verdwijnen ze. In sommige gevallen merkt u het resultaat van de behandeling direct. In andere gevallen wordt pas na enkele weken effect bereikt. 

Behandeling 

De behandeling van OSA is gericht op het wegnemen of sterk verminderen van de klachten van slaperigheid overdag en het verminderen van de apneus tijdens het slapen. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. Uw arts bespreekt met u welke behandeling geschikt is voor u.

Algemene adviezen bij OSA 

Voor alle patiënten met OSA is het belangrijk om algemene maatregelen te treffen. Met de volgende leefstijladviezen kunt u de klachten verminderen: 

• Val af als u te zwaar bent: Zelfs een beperkte vermindering van het gewicht kan de ademhaling tijdens de slaap verbeteren. U rust dan beter uit tijdens de slaap en bent minder slaperig overdag;
• Zorg voor voldoende beweging;
• Stop met roken
• Drink vanaf twee uur voor het slapen gaan geen alcohol. Alcohol onderdrukt de ademhaling en verergert de klachten;
• Zorg voor een regelmatig leefpatroon;
• Vermijd het gebruik van veel cafeïne (koffie, thee, cola) zes uur voor het slapen gaan;
• Gebruik geen slaap- of kalmeringsmiddelen. Deze onderdrukken de ademhaling, verslappen de keelspieren en verergeren het OSA. Vraag advies van uw arts als u slaapmedicatie gebruikt en slaapapneu heeft.

Specifieke behandeling bij OSA 

Behalve de algemene maatregelen zijn er verschillende mogelijkheden om OSA te behandelen. Deze mogelijkheden zijn mede afhankelijk van de ernst van de OSA.

Positietrainer (SPT) 
De positietrainer is een apparaatje voor mensen met licht slaapapneu die ademstops krijgen als zij op de rug slapen. U draagt dit apparaatje net onder uw borst. Het geeft telkens een trilling af wanneer u op de rug ligt te slapen, behalve als u in diepe slaap bent. Op die manier verstoort het de slaap niet. Door het apparaatje traint u om vaker op de zij te liggen. 

Vergoeding 
De positietrainer wordt in de meeste gevallen vergoed door de zorgverzekeraar. Uw arts kan u hierover informeren.

Gebitsbeugel (MRA) 

Een gebitsbeugel wordt ook wel een Mandibulair Repositie Apparaat (MRA) genoemd. De beugel bestaat uit twee plaatjes over de onder- en boventanden en kan helpen bij slaapapneu. De beugel zorgt ervoor dat de onderkaak iets naar voren komt, zodat er meer ruimte ontstaat in de keelholte.

De gebitsbeugel moet worden aangemeten door een tandarts die hiervoor speciaal geschoold is. Het Slaapcentrum in Velp werkt nauw samen met Arnhem Dental, gevestigd aan de Wilhelminastraat 49 in Arnhem (telefoonnummer 026-389 3330). 

U kunt geen gebitsbeugel dragen als er bij u meerdere tanden of kiezen zijn getrokken of u ernstige tandvleesproblemen heeft. Er zijn soms mogelijkheden als u een kunstgebit heeft. De tandarts kan u hierover meer informatie geven. Als u slaapapneu heeft, wordt de MRA wordt door de zorgverzekeraar vergoed.

Operaties op KNO-gebied 

Soms kan een operatie op KNO-gebied een oplossing zijn voor OSA. Om dit te kunnen beoordelen, kan een slaapendoscopie worden gedaan. Zo wordt vastgesteld waar de keel vernauwd is. Voor dit onderzoek wordt u wordt u op de operatiekamer in slaap gebracht door de anesthesist. De KNO-arts kijkt met een scoop wat er bij u in de keel gebeurt terwijl u slaapt. De bevindingen en de behandelingsmogelijkheden worden later met u besproken. De KNO-arts overlegt met u voor welke operatie u in aanmerking komt. Er zijn verschillende mogelijkheden: 

• Het verkleinen van het zachte verhemelte (UPPP) en/of verwijderen van de keelamandelen (TE);
• Het verkleinen van het zachte verhemelte, de keelamandelen en/of tongbasis door middel van hoogfrequente energie (Celon methode of RFITT);
• Het operatief naar elkaar toe brengen en hechten van het tongbeen (dat onder de kin zit en waaraan de tong ook vastzit) en het schildkraakbeen (waar de schildklier omheen zit). Dit heet ook wel hyoidothyroidopexie (HTP);
• Behandeling bij neusverstopping: neusverstopping kan snurken veroorzaken en het gebruik van een CPAP-masker (zie hieronder) verhinderen. Deze neusverstoppingproblemen kunnen vaak operatief worden verholpen. Het kan gaan om een scheef neustussenschot, een zwelling van de onderste neusschelpen, neuspoliepen of bijvoorbeeld een allergie (voor huisstofmijt, pollen, harige huisdieren).

Voor alle ingrepen moet u nuchter zijn. Als u voor een slaapendoscopie komt, die plaatsvindt in dagverpleging, adviseren wij u niet zelf met de auto te komen. Meestal blijven patiënten met OSA die onder narcose zijn geopereerd uit voorzorg een nacht ter observatie op de afdeling Medium Care (MC) in het ziekenhuis.

Als deze operaties worden verricht in het kader van OSA, zal de zorgverzekeraar de ingreep vergoeden.

Slaapmasker (CPAP) 
Bij OSA schrijven we vaak een slaapmasker (CPAP = continuous positive airway pressure) voor. Dit is de meest gebruikte behandeling voor slaapapneu en werkt vrijwel altijd.

Een CPAP-apparaat blaast kamerlucht met hoge druk via een slang en een (neus-)masker in de neus en keel. Door deze hoge luchtdruk blijft de keel open en kunnen er geen apneus meer optreden. Ook het snurken is dan verdwenen. Doordat er geen apneus meer optreden blijft het zuurstofgehalte van het bloed goed. Er is dan geen verhoogd gevaar meer voor hart en hersenen. De meeste mensen slapen veel beter en zijn overdag weer fit en uitgerust. 

Er zijn verschillende soorten en maten CPAP-apparaten en maskers. Samen met de leverancier van het apparaat wordt gekeken wat voor u het meest optimale apparaat is. De keuze van het apparaat is mede afhankelijk van uw zorgverzekeraar.

De eerste maanden krijgt u het CPAP-apparaat op proef. In deze aanpassingsperiode krijgt u begeleiding van de verpleegkundig specialist en de OSA-verpleegkundige

In deze periode kunnen we de CPAP uitlezen om te beoordelen of het aantal apneus voldoende is afgenomen. Ook is het belangrijk om te horen of uw klachten verminderd zijn. Zo nodig wordt de druk van het CPAP-apparaat aangepast. Als deze proefperiode succesvol is verlopen, kunt u het apparaat blijven gebruiken. De CPAP-therapie wordt volledig vergoed door uw zorgverzekeraar. 

Problemen bij gebruik CPAP 

Zeker in de gewenningsperiode kunnen problemen voorkomen die te maken hebben met het CPAP-apparaat of het masker.

De meest voorkomende problemen zijn: 

• Neusverstopping
• Droge mond
• Het masker niet de hele nacht op kunnen houden
• Het masker ’s nachts onbewust afzetten
• Lekkage van lucht langs het masker
• Huidirritatie of drukplekken van het masker
• Condens in de slang of het masker
• Vochtige, droge of rode ogen
• Een opgeblazen gevoel.

Als u hiermee te maken krijgt is het belangrijk om contact op te nemen met de OSA-verpleegkundige of verpleegkundig specialist. Zij kan u helpen de problemen op te lossen. Onder Contact staat hoe zij te bereiken is.

De verpleegkundig specialist/OSA-verpleegkundige 

Als u de diagnose OSA te horen heeft gekregen van de longarts, wordt er een afspraak gemaakt bij de verpleegkundig specialist/OSA-verpleegkundige. Zij bespreekt met u wat OSA en de behandeling hiervan voor u betekent. Het kan even tijd kosten om te wennen met een CPAP-apparaat. De verpleegkundig specialist/OSA-verpleegkundige ondersteunt u in het gewenningsproces. Ze geeft u uitgebreide uitleg en instructie. Begeleiding met behulp van een videoconsult is ook mogelijk. Het is belangrijk dat het gebruik van het CPAP-apparaat zo comfortabel mogelijk wordt gemaakt. U moet het apparaat namelijk elke nacht blijven gebruiken. Zodra u stopt met het gebruik van het apparaat, komen de apneus weer terug. Als het nodig is kunt u altijd een extra afspraak maken. 

OSA en autorijden 

Wanneer u lijdt aan OSA en nog niet behandeld bent, mag u in principe geen motorvoertuigen besturen. Dit komt omdat bij OSA slaperigheid overdag kan ertoe leiden dat u achter het stuur in slaap valt. Daardoor kunnen verkeersongelukken ontstaan. In 2008 is de wetgeving hierover ook gewijzigd. Mensen die lijden aan OSA mogen geen motorvoertuigen besturen tenzij blijkt dat zij met goed resultaat zijn behandeld. 

Bij aanvragen en verlenging van het rijbewijs bent u verplicht om aan te geven of medische gebreken het rijgedrag zouden kunnen beïnvloeden. Voor de diagnose OSA dient u een eigen verklaring in te vullen. Deze verklaring kunt u krijgen bij het gemeentehuis.

U kunt vervolgens geschikt worden verklaard voor het besturen van personenauto’s (rijbewijs groep 1) als op basis van een rapport door een specialist blijkt dat gedurende ten minste twee opeenvolgende maanden een adequate behandeling heeft plaatsgevonden. De geschiktheid wordt de eerste keer afgegeven voor één jaar, daarna voor maximaal drie jaar. Voor groep 2 rijbewijzen (vrachtauto’s, bussen) geldt dat u gedurende ten minste drie opeenvolgende maanden adequaat behandeld moet zijn. Deze geschiktheid wordt in eerste instantie afgegeven voor één jaar en wordt elk jaar opnieuw getest.

Officieel dient deze beoordeling te geschieden door een onafhankelijke specialist (dus niet uw eigen arts) met ervaring in OSA. Gezien het grote tekort aan OSA specialisten neemt het CBR ook genoegen met een bewijs van een Slaapcentrum dat veel ervaring heeft met de behandeling van OSA.

Formeel dient u de diagnose en behandeling van OSA te melden bij het CBR door een eigen verklaring af te geven. Bij succesvolle behandeling dient u de testgegevens waaruit blijkt dat u niet meer slaperig bent en de lage apneu/hypopneu-waarde van het controle- onderzoek door te geven aan CBR zodat u uw rijbevoegdheid weer terug kunt krijgen.

OSA en werk 

Als u OSA heeft, kan dit gevolgen hebben voor uw werk. Door de slaperigheid overdag kunnen sommige OSA-patiënten zich minder goed concentreren of de aandacht verdelen. Deze beperkingen kunnen leiden tot functioneringsproblemen op het werk.

Als u een baan heeft, kan de bedrijfsarts u begeleiden bij eventuele problemen op het werk en bespreken op welke manier u zo goed mogelijk kunt blijven functioneren. Als de OSA eenmaal goed behandeld wordt, leidt dit meestal niet meer tot problemen.

OSA en narcose 

Heeft u OSA en moet u een voor een operatie onder narcose? Dan is het belangrijk om extra op te letten op het volgende: 

• Vóór de operatie heeft u een gesprek met de anesthesist. Vertel hem dat u OSA heeft. Hij kan daarmee rekening houden voor, tijdens en na de narcose.
• Als u behandeld wordt met CPAP, kan het nodig zijn om rondom de operatie CPAP te gebruiken totdat de narcose helemaal is uitgewerkt.
• U moet extra oppassen met zware pijnstillers zoals morfine.

Extra informatie 

In het Rijnstate Slaapcentrum werkt een multidisciplinair team van longartsen/somnologen, KNO-artsen, neurologen, verpleegkundig specialisten, verpleegkundigen, longfunctielaboranten, een tandarts en internist/vasculair geneeskundige. Als het nodig is kan de longarts u verwijzen naar een andere specialist.

Door slaapproblemen, snurken of onrustig slapen kan het voorkomen dat u problemen heeft gekregen op seksueel of relationeel gebied. Als u hier behoefte aan heeft, kunt u doorverwezen worden naar een seksuoloog. 

Heeft u nog vragen? 

Deze informatie is niet bedoeld als vervanging van mondelinge informatie, maar als aanvulling hierop. Hierdoor is het mogelijk om alles nog eens rustig na te lezen. Heeft u nog vragen, neem deze dan mee naar uw poli-afspraak of neem contact op met de verpleegkundig specialist. Zij is bereikbaar via telefoonnummer 088 - 005 7790.

Contact 

Als u na het lezen van deze informatie nog vragen heeft, kunt u bellen met het Rijnstate Slaapcentrum via 088 - 005 7790. Het Slaapcentrum houdt spreekuur op woensdag en is gevestigd in Rijnstate Velp: 

President Kennedylaan 100
6883 AZ Velp
www.rijnstate.nl/slaapcentrum

Parkeren is mogelijk met een blauwe parkeerschijf.