Aandoening, behandeling en onderzoek
Patiënte met arts en verpleegkundige in behandelkamer

Parkinson

Wat is de ziekte Parkinson?

De ziekte van Parkinson is een ziekte waarbij er een soort afbraakproces plaatsvindt in bepaalde gebieden in de hersenen. In deze gebieden bevinden zich zenuwcellen die heel belangrijk zijn voor het soepel verlopen van bewegingen. Deze gebieden noemen we ook wel de zwarte kernen (substantia nigra). De zenuwcellen in deze gebieden produceren dopamine. Dopamine is een boodschapstof die nodig is om spieren in beweging te zetten.

Bij de ziekte van Parkinson verdwijnen deze zenuwcellen geleidelijk, waardoor er uiteindelijk te weinig dopamine wordt aangemaakt. Waarom dit gebeurt, is nog niet precies bekend. Waarschijnlijk gaat het om een combinatie van aanleg en omgevingsfactoren.

In Nederland hebben ongeveer 40.000 mensen de ziekte van Parkinson. Het is een ziekte die meestal op latere leeftijd ontstaat, maar die in een op de tien gevallen voor het veertigste levensjaar begint. De ziekte is progressief. Dit betekent dat de klachten in de loop van de tijd erger worden. Het aantal klachten, soort klachten en het verloop van de ziekte, verschilt per persoon. De ziekte is nog niet te genezen.

In onderstaande video vertelt neuroloog Edo Hoogerwaard over Parkinson.

Symptomen of klachten

De ziekte van Parkinson kenmerkt zich door een langzaam toenemende verstoring van houding en beweging. Kenmerkende verschijnselen zijn trillen (‘tremor’), een moeizame start van bewegingen, verminderd vermogen tot bewegen en spierstijfheid.

Trillen

De ziekte begint geleidelijk, bijvoorbeeld met het trillen van één hand in rust. Het trillen is ritmisch en kan lijken op geld tellen of pillen draaien. Het trillen neemt af bij bewegingen van de hand en verdwijnt in de slaap helemaal. Emoties, aandacht en spanningen verergeren het trillen. Geleidelijk kan het trillen uitbreiden naar andere delen van het lichaam (de andere hand, armen, benen en soms naar de kaak, tong, het hoofd en de oogleden).

Moeizame start van bewegingen, bewegingsarmoede, spierstijfheid

Ook veranderingen in de motoriek ontstaan geleidelijk. Deze veranderingen kenmerken zich door het trager worden van de bewegingen (‘bradykinesie’), het moeilijk in gang zetten van een beweging (‘akinesie’) en het ontbreken van automatische bewegingen (‘hypokinesie’). De spieren worden stijver (‘rigiditeit’).

Eén van de eerste verschijnselen is het verminderd meebewegen van één of beide armen bij het lopen. Later kan het lopen schuifelend en met kleine pasjes zijn. De lichaamshouding kan scheef of voorovergebogen zijn. Het evenwicht kan hierdoor verstoord raken. Daardoor kan iemand makkelijker vallen. Tijdens het lopen kunnen de benen als het ware bevriezen (‘freezing’). Hierdoor lijkt het alsof de voeten aan de vloer blijven plakken.

Het gezicht verliest uitdrukking doordat de gezichtspieren die de mimiek verzorgen, minder beweeglijk zijn (‘maskergelaat’). Het slikken gaat niet meer vanzelf. Hierdoor kan er hinderlijk speekselvloed ontstaan. Verder kan de spraak onduidelijk, zacht en monotoon worden.

Andere verschijnselen

Er kunnen ook veel andere klachten zijn, zoals trager denken, verminderde reuk, slaapstoornissen, bemoeilijkte stoelgang (‘obstipatie’), problemen met plassen, pijnklachten, stemmingsproblemen en verandering van seksuele behoeften. Ook de denkfuncties kunnen achteruitgaan.

Al deze klachten komen lang niet bij alle patiënten voor. Ook zijn de klachten niet bij iedereen even erg. Dit is zeker zo voor patiënten met aandoeningen die lijken op de ziekte van Parkinson. Dit noemen we atypische parkinsonismen.

Parkinson of parkinsonisme?

Parkinsonisme is de term voor de verschijnselen die mensen met de ziekte van Parkinson kunnen hebben. Deze verschijnselen kunnen ook voorkomen bij beschadiging van dezelfde hersengebieden als bij de ziekte van Parkinson, maar met een andere oorzaak. Dit zijn ziektes die verwant zijn aan de ziekte van Parkinson: MSA (‘Multi Systeem Atrofie’), PSP (‘Progressieve Supranucleaire Parese’) en CBD (‘Cortico Basale Degeneratie’). Daarnaast kan een slechte doorbloeding van de hersenen een oorzaak zijn (vasculair parkinsonisme) en het gebruik van bepaalde medicijnen (medicamenteus parkinsonisme).

Wat kunt u zelf doen?

Het is niet bekend hoe het ontstaan van de ziekte van Parkinson kan worden voorkomen. Als u lijdt aan de ziekte van Parkinson is het belangrijk dat u voldoende lichaamsbeweging heeft, zoals wandelen, fietsen of dansen. Er zijn aanwijzingen dat dit een gunstige invloed heeft op de klachten.

Wat kan de huisarts doen?

Als u of uw huisarts vermoedt dat u misschien de ziekte van Parkinson heeft, kan de huisarts u verwijzen naar de polikliniek Neurologie in Rijnstate om de diagnose te laten bevestigen. Bij de vroege of ongecompliceerde fase van de ziekte kan de huisarts u begeleiden. Dit gebeurt alleen als u dit wilt. In de latere, gevorderde fase kan de huisarts beoordelen of nieuwe klachten of problemen te maken hebben met uw ziekte en die behandelen in overleg met de neuroloog.

Wat kan het ziekenhuis voor u doen?

Bij de eerste afspraak op de polikliniek Neurologie bespreekt u uw klachten en verschijnselen met de neuroloog. Dit kan ook een neuroloog in opleiding zijn. De neuroloog stelt u vragen en doet vervolgens een lichamelijk onderzoek bij u. Bij deze neurologische testen kan al vast komen te staan of er aanwijzingen zijn voor de ziekte van Parkinson. Vaak vindt er nog wat aanvullend onderzoek plaats, zoals een MRI-scan van de hersenen of bloedonderzoek. Dit is niet zo zeer nodig om de ziekte aan te tonen, maar vooral om andere oorzaken voor uw klachten uit te sluiten.

De neuroloog adviseert en begeleidt u bij het instellen van de medicijnen. Ook kijkt de neuroloog bij nieuwe klachten met u wat er aan de hand is, of het bij de ziekte hoort en of er wat aan gedaan kan worden.

Parkinsonverpleegkundige

In het ziekenhuis krijgt u ook begeleiding van de Parkinsonverpleegkundige. Er is een gespecialiseerde verpleegkundige op de Rijnstate-locaties Arnhem, Zevenaar en Elst. Zij hebben veel kennis van de ziekte en hebben eigen spreekuren. Zij zijn telefonisch en per e-mail makkelijk bereikbaar. De gespecialiseerde verpleegkundigen hebben een coördinerende rol en overleggen met andere zorgverleners, bijvoorbeeld uw huisarts of fysiotherapeut.

Behandelingen

In verschillende fasen van de ziekte kan ook de revalidatiearts van Rijnstate advies geven en u begeleiden. De revalidatie-arts werkt samen met een aantal therapeuten (onder andere een fysiotherapeut, ergotherapeut en logopedist) en samen kunnen zij een behandeladvies geven. Voor sommige klachten gaat u naar andere specialisten in het ziekenhuis, zoals een medisch psycholoog, uroloog, seksuoloog, geriater of maag-darm-leverarts.

In de gevorderde fase van de ziekte biedt Rijnstate een aantal behandelingen aan, bijvoorbeeld een pompsysteem voor dopamine door middel van een sonde via de buikwand en maag (DuoDopa) of een apomorfine pomp via de huid. Bij een diepe hersenstimulatie (DBS – Deep Brain Stimulation) werken we samen met een aantal DBS-centra in Nederland, maar deze behandeling vindt niet plaats in Rijnstate.

Samenwerking

De afdeling Neurologie van Rijnstate werkt nauw samen met revalidatiecentrum Klimmendaal in Arnhem, verpleeghuis Heyendaal van de Driegasthuizengroep in Arnhem en verpleeghuis Liemerije in Zevenaar. Deze drie instellingen hebben bijzondere expertise en voorzieningen op het gebied van de ziekte van Parkinson. Er werken zorgverleners die geschoold zijn binnen ParkinsonNet. Ongeveer één keer per kwartaal vindt er overleg plaats over gemeenschappelijke patiënten tussen betrokken zorgverleners uit deze instellingen. Ook is er een aantal keer per jaar regionaal overleg met ‘Parkinson’-neurologen van het Radboudumc in Nijmegen en een aantal andere ziekenhuizen uit de regio.

Sinds kort is er een nieuw samenwerkingsverband voor parkinsonzorg in de regio: Zorg voor Parkinson. Dit is een samenwerking tussen ziekenhuizen en zorgverleners in de regio Arnhem-Zevenaar, Nijmegen, Boxmeer en Oss-Uden-Meierijstad. Het doel van Zorg voor Parkinson is een bijdrage leveren aan goede zorg en begeleiding voor mensen met parkinson en hun naasten.

Wetenschappelijk onderzoek

In Rijnstate doen we geen eigen wetenschappelijk onderzoek naar de ziekte van Parkinson. Wel nemen we deel aan wetenschappelijk onderzoek van andere ziekenhuizen, zoals het Radboudumc in Nijmegen en het AMC in Amsterdam.

Aantal patiënten

Er worden in Rijnstate per jaar ongeveer 600 patiënten met de ziekte van Parkinson en parkinsonismen behandeld. Alle neurologen in Rijnstate zijn opgeleid om de ziekte vast te stellen (te ‘diagnosticeren’) en te begeleiden. Vier neurologen hebben zich gespecialiseerd om patiënten in de meer gevorderde fase te behandelen. Er vindt regelmatig patiëntenoverleg plaats tussen de neurologen onderling.

Kwaliteitsregistraties

Rijnstate neemt deel aan de landelijke kwaliteitsregistratie van de ziekte van Parkinson, ParkinsonInzicht. Ook patiënten kunnen hier aan deelnemen. Het doel is om hiermee de zorg rond de ziekte van Parkinson te verbeteren.

Meer informatie

Er zijn diverse websites waar u meer informatie kunt vinden over de ziekte van Parkinson, zoals de websites van de Parkinson Vereniging, ParkinsonNet en Thuisarts.nl. Op de website Parkinson-zorgzoeker vindt u allerlei deskundige zorgverleners op het gebied van de ziekte van Parkinson, zoals een fysiotherapeut of een logopedist. ParkinsonTV is een initiatief van ParkinsonNet en de Parkinson Vereniging. Dit is een maandelijks online uitgezonden live programma over de ziekte van Parkinson, met een thema dat te maken heeft met Parkinson. U kunt alle afleveringen ook later terugzien.

Sluiten

Welke informatie wilt u downloaden?

De pagina die u nu bekijkt, is automatisch aangevinkt om te downloaden. Ziet u hieronder nog meer pagina’s staan? Dan kunt u zelf aanvinken welke pagina’s u wilt toevoegen.

De huidige pagina

Lettergrootte PDF
Deel PDF via: