Methotrexaat (MTX) bij de ziekte van Crohn

Uw behandelend arts en/ of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van methotrexaat. Hier leest u informatie over dit geneesmiddel. Deze informatie is echter géén vervanging van de bijsluiter. Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, dan kunt u daarmee bij uw behandelend arts of verpleegkundige terecht.

Algemeen

De oorzaak van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is niet bekend. Elke behandeling met medicijnen is gericht op het onderdrukken van ontstekingsreacties. Dit leidt tot vermindering van klachten en verkleint de kans op complicaties die zich bij deze ziekte voor kunnen doen. Medicijnen kunnen de darmontsteking onderdrukken maar de huidige medicijnen kunnen de ziekte niet definitief genezen. Na het afbouwen van of stoppen met medicijnen kunnen de klachten weer terugkomen.

Werking

Uw behandelend arts schrijft meestal methotrexaat voor wanneer andere medicijnen niet of onvoldoende hebben geholpen en om de ontsteking in rust te houden (onderhoudsmedicatie). Methotrexaat is een geneesmiddel dat de natuurlijke lichaamsafweer beïnvloedt. Daarmee wordt de activiteit van de chronische darmontsteking onderdrukt.

Methotrexaat wordt ook gebruikt bij kwaadaardige aandoeningen vanwege het remmend effect op de cel woekering. Methotrexaat in lage dosering heeft ook een gunstig effect op de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De dosering van methotrexaat is bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa echter vele malen lager dan bij de behandeling van kwaadaardige aandoeningen. Hierdoor zullen de bijverschijnselen ook minder vaak voorkomen en milder van aard zijn. Dit is belangrijk om te weten, daar het mogelijk is dat de bijsluiter die u van uw apotheek krijgt, gericht is op mensen met kwaadaardige aandoeningen.

Methotrexaat moet veelal twee tot drie maanden gebruikt worden voordat het effect optimaal merkbaar is. Daarom gaat u wellicht, in overleg met uw arts, in eerste instantie door met de medicatie die u al gebruikt. Wanneer blijkt dat u goed op het middel reageert en er geen bijwerkingen optreden, kan methotrexaat langdurig gebruikt worden.

Gebruik

Methotrexaat bestaat in de vorm van tabletten en onderhuidse injecties. Voor de behandeling van de ziekte van Crohn worden bij voorkeur onderhuidse injecties voorgeschreven. Tabletten methotrexaat worden wisselend opgenomen waardoor de werking minder voorspelbaarder is.

Methotrexaat wordt één maal per week gegeven via een injectie, bij voorkeur op dezelfde dag van de week. Injecteren na de avondmaaltijd vermindert de kans op bijwerkingen.
De injectie wordt door u zelf toegediend of eventueel door uw naaste. U ontvangt instructies van de MDL verpleegkundige over de injectietechniek. Hoewel het misschien een eng idee is, blijkt het zelf spuiten in de praktijk mee te vallen en goed te leren. Wanneer u hulp van iemand anders krijgt bij het injecteren is het noodzakelijk dat deze persoon eveneens getraind is.
Bewaar methotrexaat zoals op de verpakking vermeld staat.

Bijwerkingen 

Het gebruik van methotrexaat kan leiden tot een aantal bijverschijnselen die van korte duur zijn of snel verdwijnen na het stoppen met de medicatie.

Na de injectie MTX kunt u last krijgen van: 

• Misselijkheid, braken, verminderde eetlust en diarree.
• Ontsteking van het mondslijmvlies.
• Leverfunctiestoornissen. Hier merkt u zelf meestal niets van. Uw bloed wordt daarom regelmatig gecontroleerd.
• Verhoogde kans op infecties door een stoornis in de bloedaanmaak. Ook hierop zal uw bloed regelmatig worden gecontroleerd.
• Lusteloosheid en vermoeidheid.

Zeer zelden voorkomende bijwerkingen zijn:

• Haaruitval, meestal mild en niet blijvend (herstelt vanzelf zodra de behandeling wordt gestopt).
• Oogklachten, meestal ontsteking van het oogslijmvlies.
• Zweren in de maag of darm.
• Menstruatiestoornissen.

Contact met uw behandelend arts of verpleegkundige

Mocht u last krijgen van koorts, koude rillingen, kortademigheid, een gele huid, snel blauwe plekken en/of bloedneuzen, neemt u dan contact op met uw verpleegkundige of arts.

Foliumzuur

Om bijwerkingen als misselijkheid, braken, verminderde eetlust, diarree en ontsteking van het mondslijmvlies te verminderen schrijft de arts foliumzuur voor. Foliumzuur is een vitamine (B11) en wordt één maal per week gebruikt, daags na de injectie in een dosering van 5 mg. Uw arts kan van dit voorschrift afwijken. Volg daarom altijd het voorschrift van uw arts.

Aanvullende informatie:

Combinatie met alcohol
Alcohol in combinatie met methotrexaat verhoogt het risico op leverfunctiestoornissen. Gebruik bij voorkeur niet meer dan één alcoholische consumptie per dag.

Combinatie met antibiotica
Meld altijd dat u met methotrexaat wordt behandeld wanneer uw arts een behandeling met antibiotica wil starten. Sommige antibiotica mogen niet in combinatie met methotrexaat worden gegeven.

Combinatie met zonlicht
Er kan een iets verhoogde gevoeligheid zijn voor zonlicht. Ga niet onbeschermd zonnebaden en gebruik bij fel zonlicht altijd een zonnebrandcrème met een beschermingsfactor van 30 of hoger.

Combinatie met pijnstillers
Het gebruik van sommige pijnstillers (de zogenoemde NSAID's, zoals ibuprofen, naproxen en diclofenac) kunnen de werking van methotrexaat in het lichaam verhogen. Hierdoor neemt de kans op bijwerkingen toe.

Zwangerschap en borstvoeding
Onderzoek heeft aangetoond dat methotrexaat schadelijk kan zijn voor het (ongeboren) kind. Methotrexaat wordt daarom niet gegeven bij zwangerschap of borstvoeding. Bij een kinderwens dient de methotrexaat 6 maanden tevoren gestaakt te worden alvorens zwanger te worden. Zowel door mannen als vrouwen dient bij gebruik van methotrexaat gezorgd te worden voor goede betrouwbare anticonceptie én deze nog minstens 6 maanden na beëindiging van het gebruik van methotrexaat voort te zetten.

Vaccinaties (inentingen)
Vaccinaties zijn minder effectief als u methotrexaat gebruikt. Vaccinaties met een vaccin dat bestaat uit verzwakte levende virussen of bacteriën, worden ontraden bij gebruik van methotrexaat. Denk hierbij aan een gele koortsvaccinatie, een tuberculosevaccinatie (BCG), een vaccinatie tegen bof, mazelen, rode hond (BMR) of een tyfusvaccinatie. Overleg met uw arts of MDL-verpleegkundige als u gevaccineerd moet worden.

Griepprik
U komt in aanmerking voor de griepprik, omdat u een iets verminderde afweer tegen infecties heeft. Hiervoor kunt u bij uw huisarts terecht. De griepprik beschermt u niet tegen alle griepsoorten die er zijn.

Reizen
Als u met een vliegtuig reist, neem dan de spuiten mee in de handbagage. De temperatuur in het bagageruim is vaak erg laag waardoor er kans op bevriezing bestaat. Zorg voor een geldig medicijnpaspoort, verkrijgbaar bij uw apotheek.

Bewaren
De methotrexaat mag bij kamertemperatuur bewaard worden, wel beneden de 25 graden en niet in direct zonlicht. 

Tot slot 

Als u na het lezen van deze informatie nog vragen heeft, neem dan contact op met uw arts of MDL-verpleegkundige. 

De MDL- verpleegkundigen van maandag tot en met vrijdag bereikbaar. Wanneer u belt met de spreekuurassistenten van de polikliniek Maag-, Darm- en Leverziekten op telefoonnummer 088 - 005 6800 plannen zij dezelfde of volgende dag een telefonische afspraak voor u in. U kunt ook contact opnemen door middel van een e-consult in Mijn Rijnstate via www.rijnstate.nl/mijnrijnstate. Let op: bij spoed is een e-consult niet geschikt.