Aanvullende behandeling van multiple sclerose (MS)
Van een aantal aanvullende behandelingen is onderzocht of ze nuttig of mogelijk schadelijk zijn bij multiple sclerose. In deze folder staan deze op een rij.
Naast de standaard ontstekingsremmende behandelingen die uw arts voorschrijft, zijn er geen aanvullende behandelingen die terugval kunnen voorkomen. Ze kunnen wel zinvol zijn tegen de symptomen van MS.
Sterkte van het bewijs
| Waarde | Toelichting op de cijfers |
| A | Behandeling is aan te raden. Het is vrij zeker dat de behandeling veel winst oplevert. |
| B | Behandeling is aan te raden. Het is vrij zeker dat de behandeling redelijk veel winst oplevert. |
| C | Overleg deze behandeling met een zorgprofessional en ga na wat uw voorkeur is. Het is redelijk zeker dat de behandeling een beetje winst oplevert. |
| D | Behandeling is af te raden. Het is vrij zeker dat de behandeling geen winst oplevert. |
| H | Behandeling is af te raden. Het is vrij zeker dat de schade van de behandeling groter is dan de winst. |
| I | Onvoldoende bewijs |
| Therapie | Symptomen | Sterkte van het bewijs |
| Cannabis-extract | Cannabis vermindert pijn door spasme | A/B |
| Cannabis maakt spasme niet minder | D | |
| Cannabis werkt niet tegen tremor | D | |
| Cannabis werkt niet tegen centrale pijn | D | |
| Het is niet genoeg onderzocht of cannabis helpt tegen urge incontinentie (het niet kunnen ophouden van urine – ook wel stress-incontinentie) | C | |
| Cannabis helpt waarschijnlijk niet tegen angst, slaapstoornissen, cognitie en moeheid | D | |
| Ginkgo biloba | Ginkgo biloba kan misschien helpen tegen moeheid | C |
| Ginkgo biloba helpt niet tegen cognitieve klachten (problemen met waarnemen en denken) | D | |
| Low fat dieet met omega-3 supplement |
Dit dieet helpt niet tegen relapses, invaliditeit, MRI-laesies, moeheid of kwaliteit van leven | D |
| Bijensteektherapie | Bijensteektherapie werkt waarschijnlijk niet tegen relapses, invaliditeit, MRI-laesies, moeheid of kwaliteit van leven | H |
| Bijensteektherapie kan een levensbedreigende anafylactische reactie geven | H | |
| Reflexologie | Reflexologie kan misschien helpen tegen paraesthesieën | C |
| Vitamine D | Een normaal vitamine D-gehalte (50-100 g/L) vermindert waarschijnlijk de ontstekingsactiviteit van MS en het risico op botbreuken | B |
| Een hoog vitamine D-gehalte (>170 g/L) kan schadelijk zijn | H |
Bronvermelding
Summary of evidence-based guideline: Complemantary and alternative medicine in multiple sclerosis; Report of the Guideline Development Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology 2014;82;1083-1092 Vijayshree Yadav, Christopher Bever, Jr, James Bowen, et al.
An Update on Vitamin D and Disease Activity in Multiple Sclerosis. CNS drugs 2019
Joost Smolders • Øivind Torkildsen • William Camu • Trygve Holmøy
Onvoldoende bewijs voor effect op symptomen MS
| Therapie |
Onvoldoende bewijs voor aanbeveling Er is bij deze middelen of methode niet genoeg onderzoek gedaan om een betrouwbare uitspraak te kunnen doen over of het nut heeft of schadelijk is. |
| Biofeedback | |
| Muziektherapie | |
| Mindfulness | |
| Hypnose | |
| Padma 28 (ayurveda) | |
| Linolzuur | |
| Creatine monohydraat | |
| Acetyl-l-carnitine | |
| Inosine | |
| Threonine | |
| Transdermale histamine/cafeïne | |
| Glucosamine sulfaat | |
| Low dose naltrexon | |
| Hyperbare zuurstof | |
| Hippotherapie | |
| Yoga |
Let op: supplementen kunnen ook bijwerkingen geven en/of een ongewenste reactie aangaan met de medicatie die u mogelijk gebruikt! (Zoals cannabis, ginkgo biloba, kurkuma, vitamine B6 en vitamine D in een hoge dosis). Laat het uw arts daarom weten als u supplementen gebruikt.
Als u rookt is het verder belangrijk dat u helemaal stopt, voldoende lichaamsbeweging krijgt en gezonde voeding neemt.
Overwegingen bij algemene symptomen
| Klacht | Behandeling | Beoordeling |
| Angst / stress | Meditatie | A |
| Muziektherapie | B | |
| Stressmanagement | B | |
| Yoga | B | |
| Acupunctuur, massage en ontspanningsoefeningen | C | |
| Depressie en stemmingswisselingen | Meditatie | A |
| Ontspanningsoefeningen | A | |
| Yoga | B | |
| Massage | B | |
| Muziektherapie | B | |
| Acupunctuur, therapeutic touch en stressmanagement | C | |
| Sint-janskruid | H | |
| Vermoeidheid | Hypnose en ginseng | C |
| Acupunctuur en yoga | C | |
| Acetyl-L-carnitine en guarana | D | |
| Geheugenklachten | Mindfulness | I (wordt onderzocht) |
| Cognitieve gedragstherapie | I (wordt onderzocht) | |
| Neuropathie | Acetyl-L-carnitine | H |
| Pijn | Acupunctuur, therapeutic touch, hypnose en muziektherapie | C |
| Kwaliteit van leven | Meditatie | A |
| Yoga | B | |
| Acupunctuur, maretak, qigong, reflextherapie en stressmanagement | B | |
| Slaapstoornis | Yoga | C |
Bronvermelding
Lyman, G. H., Greenlee, H., Bohlke, K., Bai, T., Demichele, M. A., Deng, G. E., Fouladbakhsk, J. M., Gil, B., Hershman, D. L., Mansflied, S., Mussallem, D. M., Mustian, K. M., Price, E., Raft, S., & Cohen, L. (2018).
Integrative Therapies During and After Breast Cancer Treatment: ASCO Endorsement of the SIO Clinical Practice Guideline. Journal of Clinical Oncology, 36 (25), 2646-2655.
